لیزیک    : (LASIK)

تاریخچه:

در سال 1991 دکتر یوناس پالیکاریس در هراکلیون کرت (یونان) اولین کسی بود که با استفاده از دستگاه میکروکراتوم لایه نازکی از قرنیه را برداشت و سپس با استفاده از لیزر اکسایمر بخشی از بافت قرنیه را تراش داد. با ابداع لیزیک این عمل به سرعت عمومیت یافت و در بسیاری از مراکز جایگزین سایر روشها مانند RK (برش قرنیه) و PRK (لیزر) گردید، گرچه امروزه این روش ها هر کدام کاربردهای خاص خود را نیز دارند.

تکنیک عمل:

در عمل لیزیک دو عمل با هم ترکیب میشوند تا عیب انکساری اصلاح شود. نخست با استفاده از یک وسیله اتوماتیک بنام میکروکراتوم لایه نازکی از قرنیه برداشته می‏شود. وجود این لایه نازک اجازه بهبود سریع دید و کاهش ناراحتی‏های پس از عمل را می‏دهد. امروزه از انواعی از لیزر جهت برداشتن این لایه هم استفاده می شود.

سپس با استفاده از لیزر اکسایمر که با کنترل کامپیوتر صورت میگیرد قرنیه تراش داده میشود و به این ترتیب عیب انکساری اصلاح می‏گردد. لیزر اکسایمر از جنس نور ماورای بنفش می‏باشد و همان لیزری است که در عمل پی.آر.کی (لیزر) مورد استفاده قرار می‏گیرد. لایه نازک محافظ پس از تراش قرنیه به جای اولیه خود باز گردانده ‏شده، بدون اینکه نیاز به بخیه باشد پس از چند دقیقه در محل خود چسبیده و محکم می‏شود، بنابراین به پانسمان هم نیازی نیست.

کل زمان این عمل برای هر چشم کمتر از 10 دقیقه میباشد و بیمار ضمن عمل احساس درد نمی‏کند. بهبود دید سریع بوده و با درد کم یا بدون درد همراه می‏باشد. قطره‏های چشمی پس از عمل فقط برای یک هفته استفاده می‏شود. لیزیک یک روش موثر برای اصلاح نزدیک‏ بینی‏های متوسط و شدید است. از نظر کارایی می‏توان لیزیک را موفق‏ترین روش اصلاح عیب انکساری دانست. همچنین آستیگماتیسم‏های همراه با نزدیک‏بینی نیز با این روش اصلاح می‏گردند. این عمل برای درمان دوربینی و آستیگماتیسم همراه با آن کاربرد دارد. میزان موفقیت در این نوع عیب انکساری کمتر می‏باشد.

نتایج:

تقریبا هرکسی که تحت عمل جراحی قرار میگیرد میخواهد بداند که شانس بدست آوردن نتیجه رضایت بخش چقدر است. برای نزدیک‏بینی کم و متوسط (تا 7- دیوپتر) در حدود 95% بیماران دید بدون عینک 10/5 تا 10/6 یا بیشتر را به دست می‏آوردند و 85% شانس دید بدون عینک 10/8 تا 10/9 یا بهتر را دارند. این بدان معناست که وابستگی افراد به میزان بسیار بالایی به عینک کم شده اما ممکن است برای انجام کارهای دقیق‏تر چشمی مانند رانندگی، علی‏الخصوص در شب به یک عینک با شماره کم نیاز داشته باشند.

برای میوپی بالا (بالای 7- دیوپتر) در حدود 85% بیماران دید بدون عینک10/5 تا 10/6 یا بهتر و70% دید بدون عینک 10/8 تا 10/9 یا بهتر بدست می‏ آورند.

مزایا:

• بهبود سریع : اغلب بیماران پس از یک یا دو روز می‏توانند به فعالیت‏های روزمره باز گردند. غالبا درد وجود ندارد و بعد از 24 ساعت دید مفیدی ایجاد می‏شود. در آر.کی. (برش قرنیه) و پی.آر.کی. (لیزر) ناراحتی‏ها بیشتر است.
• تصحیح طیف وسیعی از میوپی: با استفاده از لیزیک حدود 12 دیوپتر نزدیک‏بینی را می‏توان بخوبی اصلاح کرد. در حالیکه استفاده از پی.آرکی. (لیزر) برای نمره بالا (بیش از 7 دیوپتر) می‏تواند منجر به کدورت قرنیه، کاهش دید و بازگشت بخشی از نمره چشم شود. همچنین عمل آر.کی. (برش قرنیه) معمولا قادر به اصلاح بیش از 5 تا 6 دیوپتر نیست.
• قابلیت تکرار: در مورد تصحیح کمتر از حد با عمل لیزیک، میتوان با بلند کردن لایه نازکی که در طی عمل اول ایجاد شده و لیزر مجدد، این عمل را تکرار کرد. بهبودی مانند عمل اول سریع است.
• پایداری طولانی مدت اثر عمل: اغلب مطالعات نشان می‏دهد که در عرض 6-3 ماه نمره چشم ثابت می‏شود، چرا که پس از این مدت تغییر ناچیزی در ساختمان قرنیه و ترمیم متعاقب آن ایجاد می‏شود.
• حفظ ساختمان طبیعی قرنیه: لایه نازک برداشته شده بعد از چند روز کاملا محکم می‏گردد، به شکلی که با پلک ‏زدن یا مالش چشم جابجا نمی ‏شود. در عمل لیزیک بر خلاف عمل آر.کی. یا برش قرنیه، استحکام قرنیه و مقاومت آن در مقابل ضربه کاهش نمی‏یابد‏‏.
• عدم ایجاد کدورت: بر خلاف پی.آر.کی. (لیزر) که در نمره‏های بالا احتمال کدورت قرنیه در آن وجود دارد، در عمل لیزیک هیچگونه کدورتی در قرنیه ایجاد نمی‏شود.
• عدم نیاز به استفاده طولانی مدت از قطره‏های چشمی: در عمل لیزیک بر خلاف پی.آر.کی. نیازی به کنترل ترمیم زخم با استفاده از قطره‏های استروییدی نیست. بیماران لیزیک معمولا بیش از یک هفته به دارو نیاز ندارند.

• عمل لیزیک نیازمند جراح ماهر است. بخاطر پیچیدگی عمل، تجربه کافی برای حصول نتیجه مناسب لازم است. چشم پزشکان نور به عنوان پیشگامان این عمل در ایران، هزاران عمل لیزیک را با نتایج عالی انجام داده‏اند و در این زمینه ایران از جمله کشورهایی است که تجربه بسیار زیادی دارد.
• قیمت وسایل گران است. قیمت دستگاه لیزر و وسایل مورد نیاز 400 میلیون تومان و هزینه نگهداری سالانه آن حدودا 50 تا 100 میلیون تومان است. با تغییرات سریع تکنولوژی، لیزرها را بایستی اغلب به روز کرد و تمامی این هزینه به کلینیک تحمیل خواهد شد.

عوارض:

همانند هر روش جراحی در لیزیک نیز عوارضی ممکن است ایجاد شود که شامل تصحیح کمتر از حد، تصحیح بیش از حد و کاهش بهترین دید می‏باشند. تصحیح کمتر از حد هنگامی ایجاد می‏شود که بافت کافی برای اصلاح کامل دید برداشته نشود و تصحیح بیش از حد وقتی اتفاق می افتد که بافت بیشتری برداشت شده است. تصحیح کمتر از حد را می‏توان در عمل جراحی مجدد اصلاح کرد ولی درمان تصحیح بیش از حد مشکل‏تر می‏باشد. در هنگام برداشتن لایه نازک از قرنیه توسط میکروکراتوم ممکن است مشکلاتی ایجاد شود که شامل عدم توانایی در ایجاد لایه به اندازه، ضخامت و یا شکل مناسب، جابجایی لایه پس از عمل و عفونت می‏باشد. به جز عفونت سایر عوارض لایه معمولا بدون اینکه برای دید بیمار مشکلی ایجاد کنند درمان می‏شوند. احتمال عفونت یک در 5 هزار است که بسیار کمتر از میزان وقوع آن در لنزهای تماسی می‏باشد و بر خلاف آن که در تمام مدت استفاده از لنز تماسی چشم در معرض عفونت قرار دارد در این عمل احتمال وقوع آن محدود به همان 1 تا 4 هفته نخست بعد از عمل می‏گردد.

اگرچه پس از عمل، عیب انکساری اصلاح می‏شود و دید خوبی بدست می‏آید، اما بعضی بیماران بعد از عمل لیزیک یک یا چند مورد از عوارض زیر را کم و بیش تجربه می‏کنند.

• دیدن هاله یا سایه در کنار تصویر و اعوجاج مختصر در چند ماه اول شایع است، ولی این عوارض بندرت در فعالیت‏های معمول ایجاد مشکل می‏کند. عمده این مشکلات بتدریج در 1 تا 3 ماه اول بعداز عمل خود به بخود از بین می‏روند.
• میوپی در شب: چون در این عمل فقط بخش مرکزی قرنیه تغییر شکل پیدا می‏کند، در هنگام باز شدن مردمک در شب نور از محیط قرنیه که تغییر شکلی پیدا نکرده است، وارد چشم می‏شود و ایجاد نزدیک‏بینی می‏کند. حتی اگر در روز دید عالی وجود داشته باشد، در شب ممکن است برای دید کامل احتیاج به عینک مختصری باشد.
• خشکی چشم: در روند ترمیم پس از عمل لیزیک ممکن است بیمار احساس خشکی چشم کرده و به قطره اشک مصنوعی برای تسکین موقت نیاز داشته باشد.
• ناراحتی و درد: در لیزیک اغلب محدود به شش تا 24 ساعت اول پس از عمل است و براحتی با مسکن ها رفع می‏شود. در این مدت چشم بصورت موقت به نور خورشید حساس‏تر می‏شود.

در 4 تا 6 هفته نخست بعد از عمل کیفیت دید علی الخصوص دید نزدیک افت می‏کند که به تدریج و بصورت خود بخودی بهبود می‏یابد. مشکلات دید نزدیک در افرادی که در سنین پیرچشمی قرار دارند و تحت عمل قرار می‏گیرند بیشتر نمود دارد و همانطور که قبلا اشاره گردید، این افراد پس از عمل نیاز به عینک مطالعه خواهند داشت.

 تهیه و تنظیم از نسرین ون ابادی کارشناس پرستاری مرکز اموزشی درمانی امام خمینی (ره)اورمیه