انتخاب وتدوین :دکتر رحمت سخنی از مرکز آموزشی درمانی امام خمینی (ره) ارومیه

همانطور که می دانید، در دیابت نوع 2 قند خون به 3 علت عمده بالا می رود:

1. انسولین به مقدار کافی توسط لوزالمعده ترشح نمی شود
2. در سلولهای بدن نسبت به عمل انسولین مقاومت وجود دارد
3. کبد قند (گلوکز) بیشتری تولید می کند

داروهای پایین آورنده خون هر یک با تغییر در یکی و یا بیشتر از عوامل فوق منجر به کاهش قند خون می شوند. البته نقش این داروها تنها مختص به پایین آوردن قند خون نیست. بعضی از این داروها باعث کاهش وزن و چربی خون که از عوامل ابتلا به بیماری های قلبی هستند نیز می شوند. ذکر این نکته لازم است که تمام گروههای دارویی پایین آورنده قند خون به جز یک گروه (گروه سوم) هیچگونه تأثیری بر کنترل قند خون در دیابت نوع 1 ندارند و تنها مختص افراد مبتلا به دیابت نوع 2 می باشند.

» گروههای مختلف دارویی

قرص های دیابت شامل 4 گروه اصلی به شرح زیر می باشند:

• گروه اول: افزایش دهنده ترشح انسولین از لوزالمعده است
•  گروه دوم: مسئول کاهش تولید گاز در کبد می باشد
• گروه سوم: موجب کاهش جذب گلوکز از روده ها می گردد و به این ترتیب نقش مهمی در کاهش قند خون بعد از غذا دارد
•  گروه چهارم: گروهی جدید است و باعث کاهش مقاومت بدن به انسولین می گردد که یکی از مهم ترین علل افزایش قند خون در دیابت نوع 2 است

» خصوصیات داروهای پایین آورنده قند خون

• اگر شما به تازگی مبتلا به دیابت شده اید بهترین انتخاب برای شروع درمان دارویی، داروهای گروه اول زیرا لوزالمعده شما هنوز می تواند انسولین ترشح کند. البته به تدریج که از میزان ترشح انسولین کاسته می شود نیاز شما به این داروها نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
•  داروهای نسل دوم گروه اول (مثل گِلی بن کلامید) به خاطر نیمه عمر کوتاهتر (نیمه عمر مدت زمانی است که غلظت دارو در بدن به نصف مقدار اولیه می رسد) نسبت به نسل اول، کمتر موجب بروز حملات افت قند خون (هیپوگلیسیمی) می شوند و از طرفی قند خون بعد از غذا را نیز بهتر کنترل می کنند.
•  از آنجایی که داروهای نسل اول گروه اول (مثل کلروپروپامید) نیمه عمر طولانی دارند و مدت زمان زیادی در بدن باقی می مانند، خطر بروز هیپوگلیسیمی نیز به دنبال مصرف آنها زیاد می باشد. بنابراین بهتر است این داروها در افرادی که متوجه قند خون پایینشان نمی شوند (عدم اطلاع از هیپوگلیسیمی) و نیز افراد مسن مصرف نشوند.
• یکی از عوارض مصرف داروهای گروه اول افزایش وزن می باشد. بنابراین اگر شما جزء افراد چاق هستید، بهتر است از داروهای گروه دوم مثل مِت فورمین استفاده کنید.
•  از آنجایی که در گروه اول ترشح انسولین به طور ناگهانی پس از مصرف دارو افزایش می یابد، لازم است که شما این داروها را اندکی قبل از غذا مصرف کنید تا احتمال بروز حمله هیپوگلیسیمیِ بعد از غذا کمتر شود.
•  اگر شما از داروهای گروه اول استفاده می کنید، احتمال بروز هیپوگلیسیمی در شما مخصوصاً هنگام تأخیر در خوردن غذا و یا افزایش فعالیت فیزیکی بیشتر خواهد شد. بنابراین لازم است تا شما همانند افراد دیابتی نوع 1 همیشه مقداری غذای شیرین مثل قند همراه خود داشته باشید تا بتوانید به سرعت حملات هیپوگلیسیمی احتمالی را درمان کنید و جلوی پیشرفت آن را به سمت بیهوشی کامل بگیرید. علاوه بر شما خانواده، دوستان و همکاران نزدیک شما نیز باید حتماً با علائم هیپوگلیسیمی آشنایی کامل داشته، نحوه برخورد با آن را بدانند تا بتوانند اقدامات لازم را در موارد اوژانس انجام دهند.
•  عوارض گوارشی گروه دوم را می توان با شروع مقادیر کم دارو و افزایش تدریجی آن هر3-2 هفته یکبار به حداقل رساند.
•  شروع اثر داروهای گروه اول بسیار سریع می باشد در حالی که داروهای گروه دوم به چند هفته با ماه وقت نیاز دارند تا اثرات خود را نشان دهند.
•  از آنجایی که مِت فورمین باعث کاهش وزن، بهبود وضعیت چربی خون و کاهش مقاومت بدن به انسولین می شود انتخاب بسیار خوبی برای شروع درمان در افراد اق مبتلا به دیابت نوع 2 است که چربی خون بالایی دارند.
•  در مواقعی که قند خون در شروع دیابت خیلی بالاست (بیشتر از mg/dl 300) داروهای پایین آورنده قند خون مخصوصاً گروه اول نمی توانند به خوبی قند را کنترل کنند. در این مواقع بهتر است درمان با تزریق انسولین را شروع گردد و بتدریج که قند خون پایین تر می آید قرص های دیابت جایگزین انسولین شوند.
•  مطالعه آینده نگر دیابت در انگلستان یا UKPDS نشان داد که برای رسیدن به مقادیر هدف قند خون در دیابت نوع 2 و کاهش عوارض بلند مدت آن، نیاز به تنظیم دقیق داروهای مصرفی وجود دارد. در این مطالعه دیده شد که بیمارانی که از داروهای گروه اول استفاده می کنند بتدریج (هر سال 10- 5%) دچار شکست در درمان خواهند شد.بنابراین اگر داروهای فعلی شما نمی توانند قند خونتان را در محدوده هدف نگه دارند، باید طبق دستور پزشک مقدار آن را افزایش داد یا دارویی از گروهی دیگر را با آن ترکیب نمود. از شایع ترین روشهای درمان ترکیبی در دیابت نوع 2، ترکیب مِت فورمین یا انسولین NPH قبل از خواب با گِلی بِن کِلامید است.
• هیچگاه مقدار مصرف قرص های خود را سرخود افزایش ندهید چونخطر پایین افتادن شدید قند خون وجود دارد.
•  هنگام مراجعه به هر پزشکی حتماً وی را از جود دیابت خود و نیز نام داروهایی که مصرف می کنید مطلع سازید زیرا بسیاری از داروها ممکن است اثرات نامطلوبی بر روی کنترل دیابت شما داشته باشند و یا اثرات قرص های شما را کم یا زیاد کنند. 

» نکاتی در مورد قرصهای دیابتی

در جدول زیر خصوصیات داروهای این گروه ها بهمراه نام داروها آورده شده اند:

http://www.rs272.com/

http://www.sahand272.blogfa.com/

http://www.rs272.parsiblog.com/